Największymi źródłami hałasu są czynności związanymi z pracą maszyn, urządzeń, środkami transportu oraz procesami technologicznymi. W przypadku przekroczenia dopuszczalnej normy hałasu, pracodawca ma obowiązek dostosować się do konkretnych zasad bezpieczeństwa. W przeciwnym razie, hałas może wywołać szereg szkodliwych zmian w organizmie.
Czy wiesz że…
– pomimo licznych i ciągłych zmian w technologii i organizacji, zagrożenie hałasem nadal jest najpowszechniejszym czynnikiem szkodliwym w środowisku pracy?
– przy zachowaniu równoważnego poziomu hałasu 85 [dB] przy 8-godzinnym dniu pracy, szansa na wywołanie uszczerbku na zdrowiu przy 40 latach pracy, to 10%?
– dwa źródła hałasu postawione obok siebie, o poziomie ciśnienia akustycznego 85 [dB], dają razem 88 [dB]?
Pracownik w odzieży ochronnej (źródło: www.multimedia.3m.com)
Zagrożenia
Ucho ludzkie w celu w ochrony organizmu przed hałasem, czasowo przesuwa próg słyszalności. Długotrwale przesunięcie progu przyczynia się do nieodwracalnych zmian i uszkodzeń struktur anatomicznych ucha. Dodatkowo powoduję to zaburzeń funkcji fizjologicznych organizmu, a co za tym idzie – zmniejszenie wydajności pracy.
Skutki powstania zagrożeń wynikających oddziaływania nadmiernego hałasu na organizm ludzki:
– uszkodzenia słuchu,
– zakłócenia wzroku,
– zmniejszona koordynacja ruchowa,
– obniżenie wydajności psychicznej i fizycznej,
– obniżenie zdolności do koncentracji,
– zakłócenia w funkcjonowaniu układu krążenia, nerwowego i pokarmowego,
– nadmierne zmęczenie i stres,
Choroby zawodowe:
– obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub czuciowo-nerwowego.
Progi i wartości dopuszczalne hałasu
Zgodnie z rozporządzeniem [6], poziom ekspozycji na hałas zarówno w odniesieniu do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub do tygodnia pracy wynosi 85 [dB]. Obok poziomów ekspozycji, przedstawia się również odpowiadające im ekspozycje na hałas, inaczej „dawki hałasu” wyrażone w [Pa2s]. Dla hałasów krótkotrwałych i impulsowych o dużych poziomach przepis prawny określa maksymalny poziom dźwięku A (maksymalną wartość skuteczną poziomu dźwięku A) oraz szczytowy poziom dźwięku C (maksymalną wartość chwilową poziomu dźwięku C). W przypadku osób młodocianych i kobiet w ciąży przepisy regulują obniżone wartości. Dopuszczalne wartości opisują tabela 1 oraz tabeli 2.
Dla widma hałasu (czyli jeśli jest on stały), poziom ekspozycji na hałas wynosi 80 [dB]. Określono to w rozporządzeniu [7], czyli wartości progów działania dla wielkości charakteryzujących hałas (tabela 3).
Źródła hałasu
Poziom emisji hałasu generowane przez urządzenia, maszyny lub środki transportu, zależą od wielu czynników. W przypadku urządzeń są to typ i moc urządzenia, stopień zużycia urządzenia oraz rodzaj wykonywanej pracy. Czynniki te uniemożliwiają dokładne określenia maksymalnej wartości hałasu. Dlatego w praktyce podaje się jedynie wartości orientacyjne.
Orientacyjne wartości hałasu dla maszyn i urządzeń:
• do 105 [dB] – wiertarki, frezarki, tokarki;
• do 115 [dB] – wentylatory, sprężarki, suwnice;
• do 120 [dB] – piły tarczowa, kruszarki;
• do 125 [dB] – silniki spalinowe;
• do 135 [dB] – młoty pneumatyczne.
Praca młota pneumatycznego – przekracza dopuszczalny próg
(źródło: www.jackhammerrental.com )
Propagacja hałasu
Sposób propagowania hałasu w zależności od rodzaju przestrzeni, różni się od siebie. W przestrzeni otwartej dźwięk może rozprzestrzeniać się swobodnie, generując na ogół jedynie fale bezpośrednie. Przyjmuję się, że poziom ciśnienia akustycznego maleje równomiernie o 6 [dB], przy podwojeniu odległości od źródła. Warunek ten jest spełniony, jeżeli założymy że rozmiary źródła są proporcjonalnie małe w stosunku do odległości.
Propagacja hałasu w przestrzeni otwartej (źródło: własne)
Inaczej jest dla przestrzeni zamkniętych. Obok fal bezpośrednich, pojawią się również fale odbite od ścian, sufitu i obiektów znajdujących się w strefie hałasu. Moc tych fal jest uzależnione od mocy akustycznej źródła, oraz chłonności akustycznej powierzchni odbicia. Robotnicy są szczególnie zagrożeni, jeśli źródła hałasu są ustawione w centralnym położeniu.
Propagacja hałasu w przestrzeni zamkniętej (źródło: własne)
Profilaktyka
Po przekroczeniu wartości dopuszczalnych lub progów, pracodawca powinien podjąć działania organizacyjno-techniczne, w celu zminimalizowania ryzyka zawodowego związanego z hałasem. Pracodawca ma obowiązek również zadbać o odpowiednie szkolenia BHP pracowników.
Schemat postępowania w razie zagrożenia hałasem (źródło: własne)
Metody techniczne:
– automatyzacja i robotyzacja w miejscach zagrożenia hałasem;
– obłożenie przeszkód odbijających dźwięk (w tym sufit i ściany) materiałami dźwiękochłonnymi;
– zmiany konstrukcyjne urządzeń (np. stosowanie łożysk cichobieżnych);
– odpowiednia konserwacja maszyn (np. smarowanie części maszyn);
– alternatywne rozwiązania w procesach technologicznych, o mniejszej emisji hałasu (np. zamiana obróbki chemicznej na mechaniczną);
– osłon ograniczających hałas (np. stosowanie tłumików, kabin, obudowań źródeł dźwięku);
– środków ochrony indywidualnej (np. stosowanie nauszników, wkładek przeciwhałasowych).
Indywidualne środki ochrony słuchu (źródło: Hałas w środowisku pracy – zagrożenia i profilaktyka, Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2012)
Metody organizacyjne:
– odpowiednie usytuowanie i grupowanie źródeł hałasu w pomieszczeniu (np. odsunięcie źródeł hałasu jak najdalej od powierzchni odbijających)
– oznaczanie miejsc pracy i wydzielanie stref zagrożenia hałasem;
– stosowanie odpowiednich przerw przez pracowników;
– rotacja pracowników;
– zwiększenie częstotliwości badań lekarskich pracowników.
Działania profilaktyczne są niezmiernie ważne w celu ochrony zdrowia pracownika. Przed rozpoczęciem jakiegokolwiek procesu technologicznego, pracodawca powinien dobrze przemyśleć plan działania i protekcji przed negatywnymi skutkami hałasu.
Autor wpisu: Paweł Piekarski
Źródła:
- Hałas w środowisku pracy – zagrożenia i profilaktyka, Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2012
- Morzyński L., Puto D. : Hałas w środowisku pracy, Państwowa Inspekcja Pracy, Warszawa 2005
- Zwalczanie hałasu w środowisku pracy w ramach działalności kontrolno-nadzorczej i prewencyjnej, Państwowej Inspekcji Pracy, Warszawa 2005
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późn. zm.)
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844 z późn. zm.)
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. 2005 nr 157 poz. 1318)
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. 2002 nr 217 poz. 1833 z późn. zm.)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych (Dz.U. 2009 nr 105 poz. 869)